Hızlandırılmış HTML Notları:

Giriş

HTML nedir?

Herşeyden önce bazen yanlış anlaşıldığı gibi HTML bir programlama dili değildir. HTML bir mark-up (~işaretleme) dilidir, yani tag denen özel işaretlerle bir yazının tümünü ya da sadece bir kısmının görünümünü ve/veya işlevini değiştirmeye yarar. Örneğin herhangi bir tag olmadan default yazı tipinde görünen bir yazı, HTML içinde önüne ve arkasına ve işaretleri gelince bu şekilde italik görülür

Ayrıca, gelişen browser teknolojileri sayesinde, HTML içine yazılar dışında resim, ses, video, Java, JavaScript, VBScript gibi dillerle yazılmış programlar, ya da diğer nesneler de gömülebilir. Bu sayede bir HTML dökümanı düzenlenmiş, mizampajı yapılmış bir metin dosyası olmaktan çıkıp tam anlamıyla bir multimedia ortamı olmaya da hizmet edebilir. Örneğin, browser'a özel olarak yazılan gerekli plug-in'ler (~eklentiler) sistemde varsa, HTML'le online bir gazete, bir slide-show, şirket-içi yazılımların çalışabildiği bir platform yaratabilirsiniz.

HTML tag'leri

HTML tagleri bir çok farklı şekilde sınıflandırıalabilir. Bir sınıflandırma şu şekildedir:

Bir açma bir de kapama tag'inden oluşan container tag'leri,
Tek başına bulunan tag'ler.

Örnek olarak, ilk gruptan

Kalın yazı
Büyükçe, gri metin parçası

ikinci gruptansa

verilebilir.

HTML Dökümanlarının Yapısı:

Bir HTML dökümanı genel olarak (istisnaları vardır) aşağıdaki şekildedir:




Burada genelde döküman içeriği dışında kalan karakter set tanımlamaları, başlık, JavaScript tanımlamaları vb elemanlar bulunur...



Burada ise dökümanın asıl içeriği vardır, içinde metin, ses, video vb içerebilir...

Kuraldışı durum olarak da frameset'ler verilebilir, framesetler tag'lerini içermeyebilirler. Frameset'lere ileride gelinecektir.

İlk HTML Dökümanı:

Örnek olarak aşağıdaki HTML kodunu ele alalım:




k HTML Dökümanı

 Güzelinden bir başlık atalım 

Bu Ulakbim'deki birlikte inceleyeceğimiz ilk HTML dökümanı.

İçeriği şimdilik önemli olmasa da ona da sıra gelir :)

Bu satırın 2 altında bazı sayılar olmalı, acaba öyle mi?

298 93 00

Hemen üstümde şirin bir çizgi var.

Yukarıdaki kodun ilk satırı SGML (HTML'in atası) sözdizimine göre aşağıdaki satırların bir HTML 3.2 dökümanı olduğunu belirtmektedir, genelde ihmal edilebilir, ancak Internet üzerinde bazı HTML validator (sözdizimini kontrol eden programlar) tarafından
kullanılır ve eğer kullanılmazsa dökümanın HTML 2.0'a uygun olduğu varsayılır.

2. satırda bir HTML comment'i (açıklaması) vardır. HTML commentleri ile biter. Bu iki tag arasında kalan bütün yazılar browser tarafından ihmal edilir (JavaScript hariç, ileride bu konuya geri dönülecektir).

3. satırda dökümanımız resmi olarak açılmış bulunmakta.

4. satırda browser'ın dökümanı gösterirken işine yarayabilecek bazı bilgiler vb elemanların bulunduğu HEAD kısmı açılmaktadır.

5. satırda dökümanın render edilirken (mizanpajının yapılıp ekrana dökülürken) kullanılacak karakter seti verilmektedir. Sık kullanacağımız setler ISO-8859-1 (Latin1) ve ISO 8859-9 (Türkçe)'dur. Bazı Windows programlarının (isimleri lazım değil) kullandığı bir set ise standart olmayan Windows-1254 (Unix'te görüntülenemeyen bir Türkçe)'dür.

6. satırda döküman hazırlanırken hangi HTML editörünün kullanıldığı yazmaktadır.

7. satırda dökümanı hazırlayan kişinin ismi vardır.

8. satırda daha çok AltaVista, HotBot gibi bazı arama makinelerinin kullandığı bir bilgi bulunmaktadır. Sözgelimi AltaVista'da arama yapan birinin sizin dökümanınıza ulaşmasını istiyorsanız, verebileceği anahtar kelimeleri burada tanımlarsınız.

9. satırda döküman gösterilirken browser'da pencerenin başlığı olarak ne görüleceği bilgisi vardır. Bu bilgi ayrıca sayfanızı bookmark'ına (Navigator) ya da favorites'ine (Explorer) ekleyen kişilerde görülecek olan isimdir.

10. satırda HEAD kısmı kapanmaktadır.

11. satırdan itibaren dökümanın içeriği hemen hemen başlamaktadır. Burada sayfanın görüntülenirken ana görünümün nasıl olacağı belirlenir. BODY'den sonra gelen 5 eleman sırasıyla şunları ifade eder:

Düz metin rengi
Arka fon rengi
Ziyaret edilmemiş linklerin rengi
Ziyaret edilmiş linklerin rengi
Fareyle link'e tıklandığı andaki (düğme halen basılıken) link'in rengi
Arka fonda kullanılacak olan resim

Burada renkleri verirken 2 tip gösterim kullandık, #RRGGBB ve Renk_İsmi. #RRGGBB, hexedecimal olarak 2şer bayttan Kırmızı, Yeşil ve Mavi bileşenleri verir. Örneğin saf kırmızı #FF0000, camgöbeği #00FFFF'dir. Diğer gösterim daha kolaydır ve HTML standardında bulunan 16 (Navigator için yüze yakın) renkten birini verir. White, Blue, Gold gibi bir çok renk bulunmaktadır.

Arka fonda resmin kullanıldığı ve tabii ki kullanıcıda gösterilebilen bir resmin olduğu dökümanda arka fon renginin işi ne? Internet'e bağlı kullanıcıların bir kısmı hatları yavaş olduğu için resimleri otomatik yüklemezler. Böyle bir durumda dökümanınızın istediğinize en yakın görülebilmesi ve, bazen olduğu gibi siyah üstüne siyah yazan, yani boş gibi görünen bir sayfayla karşılaşmamaları için verilmesi tavsiye edilir.

Renkleri verdikten sonra artık sıra geldi içeriğe. Önce

ve

arasına kocaman bir başlık koyduk. Burada H1 ve H6 arasında istediğiniz birini başlık veya altbaşlık atmak için kullanabilirsiniz. H1 en önemli başlıklar içindir ve en büyüğüdür. H6 ise en önemsiz başlıklar içindir ve en küçüktür. Bu başlıkların kullanıcı tarafında nasıl görüleceğini bilemezsiniz, ancak elinizle yapacağınız bir düzenlemeden (puntoyu 2 arttır vs gibi) daha kolay ve garantilidir, çünkü browser uygun bir büyüklük seçecektir.

Başlığı attıktan sonra biraz metin yazılmış ve satır sonunda browser'ın bir alt satırdan devam etmesini söyleyen tag'i var. Devam edelim, alt satıra geçilmiş ve tekrar verilmiş. Onun altındaki satırda yazdığına göre iki alt satırda bir telefon numarası olması gerekiyormuş. Ancak browser'da bakıldığı zaman böyle olmadığı görülecektir, çünkü HTML ,

gibi tagler dışında döküman içindeki bütün satır sonu karakterlerini, tab'lerini ve birden fazla boşluğu, üçüne birden whitespace de denir, ihmal eder ve tek bir boşluk karakteriyle değiştirir.

Sonraki satırda,

yatay bir çizgi çektik (maalesef diye bir tag'imiz yok).

Sonra biraz daha metin ve sırasıyla BODY'yi ve HTML dökümanımızı kapattık.

HTML 4.0 ve StyleSheet'lerin kullanıma girmesiyle değişen yukarıdaki BODY tanımı artık desteklenmemektedir.

yerine

kullanılması önerilmektedir.

Temel HTML Tag'leri:

, ve : HTML'in en temel blok tag'leridir. Bir HTML dökümanı genelde ile başlar ve ile biter, ancak verilmese bile, browser dökümanı sorunsuz olarak görüntüleyebilir. Aynı şey için de gereklidir. Ancak, 'in verilmesi ve döküman içinde HEAD bloğu varsa, 'nin de verilmesi zorunludur. Parametre olarak bir çok blok elemanı gibi LANG=Dil alır. Örneğin .

: İlk öğrenilmesi gereken tag'lerden biridir. Kullanımı basittir ve HEAD bloğunda kullanılı.

: Paragraf açma kapama tag'leri. Yeni bir paragraf açarken/kapatırken kullanılır. Browser

tag'iyle karşılaştığı yerde yukarıdan ve aşağıdan biraz boşluk bırakır. Çoğu browser kapama tag'inin olmasına ihtiyaç duymaz.
Yararlı bir parametre olarak ALIGN=LEFT|CENTER|RIGHT alabilir.

Metin....

dediğiniz zaman aradaki bütün metin sol tarafa yaslı değil ortalanmış görülür. RIGHT ise yazıyı sağa dayar.

: Satır sonu tag'i. Kapama tag'i yoktur.

gibi altta, üstte boşluk bırakmadan yeni bir satır açar.

: Yatay çizgi tag'i. Parametre olarak ALIGN=LEFT|CENTER|RIGHT, WIDTH=xx%, SIZE=x ve NOSHADE alabilir. WIDTH ile yüzde olarak genişliğini verebilirsiniz. SIZE'ın varsayılan değeri 2'dir. NOSHADE ileyse, 3 boyut etkisini istemediğinizi belirtebilirsiniz.

: Kalın yazı tag'i. İçeride kalan bütün metin kalın harflerle görüntülenir. Ancak yeni HTML standartlarını hazırlayan organizasyon yerine ileriki günlerde kullanılmasını önermektedir.

: İtalik yazı tag'i. İçeride kalan bütün metin italik harflerle görüntülenir. Yine gibi, yerine (emphasis) kullanılması önerilmektedir.

... : Başlık tag'leri. Dökümanı çeşitli bölümlere ayırmak ve bunları belirtmek için kullanabilirsiniz. ALIGN=LEFT|CENTER|RIGHT parametresi alabilir.

ve : Numaralandırılmış liste (ordered list) tag'leri.

listeyi açma ve kapama için,

ise yeni bir eleman tanımlamak için kullanılır. Numaralar otomatik olarak verilir.

ve

: Numaralandırılmamış liste (unordered list) tag'leri.

listeyi açma ve kapama için,

ise yeni bir eleman tanımlamak için kullanılır. Numara yerine bullet konur.

: Karakter tipini, puntosunu, rengini vermek için kullanılır. Çok kullanılan tag'lerden biridir. Parametre olarak FACE=Font_İsmi (Arial, Helvetica vs gibi), SIZE=x|+/- x (SIZE="3", SIZE="-1" vs gibi), COLOR=#RRGGBB|Renk_İsmi (COLOR="#808080" vs gibi) alabilir. HTML 4.0'da iptal edilmiştir.

: Dökümanın genel yazı tipini belirtmek için kullanılır. Parametreleri tag'ininkilerle aynıdır. HTML 4.0'da iptal edilmiştir.

: Anchor tag'i. HTML'in HTML olmasını sağlayan tag'dir. Metin içinde bir başka yere, Internet üzerinde herhangi bir dökümana, resme ya da herhangi bir servise ulaşılabilmesini sağlar. En gerekli parametre olarak HREF=Kaynak_İsmi alır. Kaynak kısmında kullanılabilecek isimlere örnek olarak:

HREF=table_of_contents.html
HREF="../"
HREF=../MySubDir2/TarDosyası.tar
HREF="http://www.ulakbim.gov.tr" /
HREF="ftp://cu:cork@efe.ulakbim.gov.tr/" (ftp client'ını açar, efe'ye bağlanır ve kullanıcı ismi olarak cu, password olarak cork verir (şifrem tabii ki cork değil :)
HREF=telnet://efe.ulakbim.gov.tr/"
HREF=mailto:cu@ulakbim.gov.tr?subject=HTML%20hakkında+cc=cu%40reborn.com (e-mail client'ıny açar, cu@ulakbim.gov.tr adresine, subject'i HTML hakkında olan ve bir kopyası da cu@reborn.com'a gönderilecek bir e-mail taslağı çıkartır. Dikkat edilirse, boşluk yerine %20, @ işareti yerine %40 kullanılmıştır. %Karakter_Hex_Kodu olarak istediğiniz karakteri kullanabilirsiniz. İlk parametreden önce ?, sonrakilerden önce de + kullanılır.)
HREF="javascript:alert('Gidebilir miyim')" (bir JavaScript kodu çalıştırır, ve ekrana üstünde Gidebilir miyim? yazan ve OK tuşu olan bir diyalog kutusu çıkartır.)

Ayrıca bir diğer parametresi NAME=Anchor_İsmi'dir. Bu şekilde bir anchor tanımladığınız zaman döküman içinde istediğiniz bir yerden tam bu noktaya zıplamanız mümkündür. Örneğin sayfa en tepesine dediğiniz zaman sayfanın en altına koyduğunuz bir Click here to go to top. link'iyle dökümanın en üstüne geri dönülebilmesini sağlarsınız. # işareti önemlidir ve link'in hedefinin bir anchor olduğunu gösterir. Ayrıca bla bla.. gibi bir link'le başka bir döküman içindeki bir anchor'a da link koyabilirsiniz.
Tabii ki Anchor tanımlarken hem NAME hem de HREF parametrelerini verebilirsiniz. Böylece aynı anda hem dışarıya link vermiş, hem de dışarıdan link verilebilecek bir blok tanımlamış olursunuz. Örneğin, .

: Döküman içinde bütün URL'leri uzun uzadıya vermemek için bir ön-ek URL tanımlamak için kullanılır. Parametre olarak HREF=Ön-ek_URL'i alır. Örneğin verildiği zaman İçindekiler bulunulan directory'deki değil http://www.ulakbim.gov.tr'e yönlenir. Yine de bu şekilde bir kullanım pek tavsiye edilmemektedir. HEAD bloğunda kullanılmaktadır.

: Döküman içine bir resim yerleştirmek için kullanılır. Parametre olarak SRC=Resim_URL'i, WIDTH=Genişlik, HEIGHT=Yükseklik, ALT=Alternatif_Text, LOWSRC=Düşük_Çözünürlükteki_Resim_URL'i alabilir BORDER=Çerçeve_Kalınlığı, HSPACE=x, VSPACE=x (Yatay ve dikey marjinler) alabilir. Çok sık olarak bir bloğu içine yerleştirilir ve görsel bir link yaratılmış olur.

ve :Sırasıyla superscript ve subscript yazı için kullanılır. Superscript yaptığınız yazı yukarıda, suscript yaptığınız yazı aşağıda görüntülenir. Örneğin x² (superscripted) ve M_1,2 (subscripted).

: Alıntı yapmak için kullanılır. Genelde ise bir bloğu toptan içeri indent etmek için kullanılır. Bu dökümandaki kod örnekleri bu tag'le içeri doğru alınmıştır. Indent etmek için kullanılması yüzünden, alıntı yaptığınızda tırnak (") işareti koymanız tavsiye edilmez.

: Teletype (monospaced, sabit genişlikte) karakter kullanmak için kullanılır. Courier tipik bir teletype karakter tipidir. Bu sayfalardaki bütün kod örnekleri de Teletype stilindedir.

: Önceden düzenlenmiş (preformatted) metin blokları için kullanılır. Normalde, HTML birden çok whitespace'i tek bir boşluk karakteriyle değiştirdiği için, görüntülenmesi başka türlü mümkün olmayan metin blokları bu tag yardımıyla görüntülenebilir. Örneğin:

Welcome to my little corner of tutorial
Here are some formatting that is otherwise impossible

          May   1998
Mon  Tue  Wed  Thu  Fri  Sat  Sun
---------------------------------
1    2    3    4    5    6    7
8    9   10   11   12   13   14
15   16   17   18   19   20   21
22   23   24   25   26   27   28
29   30   31

: Strike-Through (üstü çizili yazı) için kullanılır. Vurgu vermek ya da bir şeyin iptal edildiğini göstermek için kullanılabilir ancak pek rastlanmamaktadır. HTML 4.0'da iptal edilmiştir.

: Altçizgi çekmek için kullanılır. Kullanılması pek tavsiye edilmeyen bir tag'dir, çünkü link'lerin altında da genellikle altçizgi olduğu için altı çizili düz metinle link'lerin birbirine karışma ihtimali vardır. HTML 4.0'da iptal edilmiştir.

ve : Yazıyı yeni bir paragraf açmadan geçici olarak büyütmek ve küçültmek için kullanılır.

: Netscape Navigator'ın meşhur yanıp sönen tag'i. Bir çok HTML yazarı işin suyunu kaçırsa da, efektif bir kullanım hala mümkündür.

: Atıf (citation) yapıldığı zaman kullanılır. Genelde italik olarak render edilir.

: Örnek kod (C, Pascal vs gibi) verildiği zaman kullanılır. Genelde Teletype olarak render edilir.

: Adres bölümleri için kullanılır. Genelde italik olarak render edilir.

: Örnek çıktı (program, script vs) için kullanılır. Genelde Teletype olarak render edilir.

: Kısaltmalar için kullanılır. Parametre olarak TITLE=Kısaltmanın_Açık_Hali alır. Örneğin, WWW.

NOT: Yukarıdaki son 5 tag çifti genelde pek sık kullanılmasa da kullanılması tavsiye edilmektedir. Dökümanlar içinde arama yapılırken ve bir arama makinesi tarafından endekslenirken yardımcı olabilmektedir. Ayrıca başka benzer tag'ler de mevcuttur.

: Döküman içine Java applet'i gömmek için kullanılır. Parametre olarak CODE=Java_Class_Dosyası_URL'i, CODEBASE=Class_Dosyasının_Bulunduğu_Dizin, ARCHIVE=JAR_Dosyası_URL'i, ALT=Alternatif_Metin, ALIGN=LEFT|CENTER|RIGHT, HEIGHT=Yükseklik, WIDTH=Genişlik, MAYSCRIPT (JavaScript'lerle haberleşebileceği) ve NAME=İsim_Bilgisi alabilir. Ayrıca applet'in kullanabileceği parametreleri de, istenildiği kadar PARAM NAME=Applet_Parametresi_İsmi VALUE=Applet_Parametresi_Değeri kullanarak verebilirsiniz. HTML 4.0'da iptal edilmiştir.
HTML 4.0'da şöyle bir kıllanım mevcuttur:

: Döküman içine JavaScript, VBScript gibi dillerle yazılmış programcıklar gömmek için kullanılır. Parametre olarak LANGUAGE=Script_Dili_İsmi alabilir. Ancak HTML 4.0'da LANGUAGE yerine TYPE parametresi getirilmiştir. Örneğin yerine kullanılmalıdır.

: HTML'in en kural tanımayan elemanıdır denilebilir. Parametre olarak bir çok şey alabilir, ancak en çok kullanılan iki tanesi HTTP-EQUIV ve NAME'dir. Genel olarak bir de VALUE ya da CONTENT parametresi takip eder. Örnek olarak:

Yukarıdan da anlaşılabileceği gibi HTTP-EQUIV, HTTP protokolü tarafından desteklenen bazı parametreleri vermek için kullanılır. Örnek olarak, 1. satırdaki tanımlama, dökümanın geçerlilik tarihinin 10 Haziran 1998'de dolacağını belirtir. Bu tarihten sonra kullanıcının bu dökümanı cache'den yüklemesi engellenir ve tekrar orijinal dökümana gitmesi zorlanır.

: Döküman içine genelde sık kullanılan plug-in'lerin desteklediği ses, video, animasyon gibi nesnelerin gömülmesi için kullanılır. Parametreler nesnenin tipine göre değişir. Ancak ortak olan bir parametre SRC=Nesne_URL'idir. HTML 4.0'da iptal edilmiştir. Örneğin bir QuickTime 3.0 movie dosyasını şu şekilde gömebilirsiniz:

Plug-in'iniz yok mu? Ne kötü!

HTML 4.0 kurallarına göre yeni gösterim şu şekildedir:

Ayrıca HTML 4.0'da gelen yeniliklerden bir tanesi de DIR (direction, yön) parametresidir. LTR (left to right) veya RTL (right to left) değerini alabilir. Bir çok blok elemanı içinde kullanılabilir. Örneğin veya

gibi. Ancak hala bir çok browser tarafından desteklenmemektedir.

Tablolar:

Tablolar, HTML'in sayfa mizampajı açısından en çok kullanılan kısımlarındandır. Her ne kadar büyük bir tabloya elle müdahele etmek bir işkence olabilse de, yine de bilgi açısından ele alınacaktır.

Bir tablo genel olarak şuna benzer.

1. sütun 1. satır 2. sütun 1. satır
1. sütun 2. satır 2. sütun 2. satır
1. sütun 3. satır 2. sütun 3. satır

tag'ini açarken BORDER="2" ile çerçevenin kalınlığının 2 pixel, CELLPADDING="3" ile hücre içindeki yazı ile çerçevesi arasında 3 pixel, CELLSPACING="1" ile hücreler arasında 1'er pixel olacağını, HEIGHT="200" ile yüksekliğinin 200 pixel olacağını, WIDTH="90%" ile genişliğinin browser penceresinin %90'ı olacağını ve en son olarak da BGCOLOR="A0A0A0" ile arka fon renginin gri olacağını vermiş olduk. Bunlardan hiçbirini vermemiş olsaydık, browser genişlik, yükseklik ayarlarını hücre içlerindeki dataya göre otomatik yapardı ve kalınlık ve arka fon rengini de varsayılanlardan atardı. Burada dikkat edilmesi gereken bir şey, verdiğiniz yükseklik veya genişlik değerleri, hücre içindeki elemanlardan küçükse, verdiğiniz değerler ihmal edilir ve hücre içindeki elemanları tamı tamına alabilecek en küçük değerler kullanılır.

Tablo tanımlamaları her zaman için satır satır yapılır. Yukarıda görüldüğü gibi

(table row) ile yeni bir satır açıyoruz, ve altına da ile, satırla işimiz bittiğinde ile kapatıyoruz. Tabii ki tablomuzla işimiz bittiğinde de

(table data) ile elemanlarımızı sıralıyoruz. Sütunla işimiz bittiğinde

ile tablomuzu kapatıyoruz.

Peki burada birinci satırda 2 yerine 1 tane geniş sütun vermek isteseydik ne yapacaktık? İlk satır bilgisini şu şekilde değiştirecektik:

1. satır, başlık satırı olabilir

Aynı şekilde 1. sütunda 3 satır yerine tek bir satır kullanmak için şunu yapacaktık:

1. sütun, başlık sütunu olabilir

Aşağıdaki gibi bir tablonun kaynak kodu şu şekildedir.

EN UST
EN SOL	SOL IC UST		SAG IC UST	EN SAG EN UST
	SOL IC SOL ORTA	SOL IC SAG ORTA		EN SAG ORTA UST
	SOL IC ORTA		SAG IC ALT	EN SAG ORTA ALT
	SOL IC SOL ALT	SOL IC SAG ALT		EN SAG EN ALT

EN UST
EN SOL
SOL IC UST
SAG IC UST
EN SAG EN UST
SOL IC SOL ORTA
SOL IC SAG ORTA
EN SAG ORTA UST
SOL IC ORTA
SAG IC ALT
EN SAG ORTA ALT
SOL IC SOL ALT
SOL IC SAG ALT
EN SAG EN ALT

Yukarıda yeni bir parametre olarak VALIGN (vertical alignment) kullanıldı. VALIGN ile hücre elemanlarının hücrenin yukarısı mı ortası mı yoksa altına mı yaslanacağını belirtebilirsiniz. Sola, sağa yaslamak veya ortalamak için de

'ı kullanabilirsiniz.

Tablolarla ilgili iki önemli not:

Hücre içinde hiç bir data yoksa, browser o hücrenin çerçevesini göstermez. Örneğin
Eğer döküman içinde varsayılan bir font kullanıyorsanız bile tablonun her hücresi içinde bunu tekrar tanımlamanız gerekir, çünkü tablolar içinde dökümanın tanımlanan karakter tipinin üstüne varsayılan karakter tipi konur. Örneğin, döküman font'unuzu Helvetica tanımladıysanız ve browser'ın varsayılan font'u Times New Roman ise tablo içinde bütün yazılar Times New Roman olarak görünür.

Veri Giriş FORMları:

Veri giriş formları genelde bir sunucuya bilgi göndermek veya almak için kullanılır. Çok yaygın olarak sunucu tarafında CGI (Common Gateway Interface) kullanılarak gönderilen bilgi işlenir. CGI programları en çok Perl dilinde yazılmakta, ancak C, C++, Java, Unix shell'leri, Phyton, Dos batch file'ları, ya da Windows exe'leri de olabilmektedir. Ayrıca CGI'a alternatif olarak Servlet (Sun'ın tanımladığı Server-Side Java applet'leri), ASP (Microsoft'un tanımladığı Active Server Page'leri) ya da LiveWire (Netscape'in tanımladığı Server-Side JavaScript) de bulunmaktadır. Bu konular şimdilik bu dökümanın konusu dışındadır.

Internet'te çok sık olarak isminizi, yaşınızı, mesleğinizi vs istedikleri formlar görmüşsünüzdür. Örneğin aşağıdaki formu ele alalım:

Adınız:

E-mail adresiniz

Şifreniz:

Kullanım tipi: Ticari Kişisel

Mesleğiniz:

Kullandığınız işletim sistemleri:

Düşünceleriniz: güzel bişii tabii

Yeni bir sürüm çıktığında e-mail adresime bilgi gönderiniz.

Yukarıda ilk iki eleman TEXT-BOX'tır. Sonraki sırada ikisinden yalnızca birini seçebildiğiniz RADIO-BUTTON'lar bulunmakta. Meslek seçilen kontrol ise bir DROP-DOWN COMBO-BOX (!)'tır. Altında birden çok elemanın arasından seçim yapılabilecek bir LIST-BOX var. Düşünceleri sorduğumuz büyük kontrolün adı TEXT-AREA. Altında evet/hayır gibi bir anlamı olan CHECK-BOX'ımız var. En altta ise formu doldurduktan sonra göndermek için kullandığmız SUBMIT ve form'u ilk haline getirmek (içeriği sıfırlamak zorunda değil) için kullandığımız RESET düğmesi var.Şimdi bu elemanlara yakından bakalım:


    Adınız: 
    E-mail adresiniz: 
    Şifreniz:
    Kullanım tipi: Ticari
                   Kişisel
    Mesleğiniz: 
    Kullandığınız işletim sistemleri:
                
    Düşünceleriniz: güzel bişii tabii
    
         Yeni bir sürüm çıktığında e-mail adresime bilgi gönderiniz.

Şimdi bu elemanları daha da bir yakından inceleyelim :)

1. ve 2. sıradaki Input elemanlarımız Text-Box tipinde, NAME=İsim, TYPE=Eleman_Tipi, SIZE=Görünen_Büyüklük, VALUE=Varsayılan_Değer ve MAXLENGTH=Yazılabilecek_Maksimum_Karakter_Sayısı parametrelerini almakta. Name parametresine sonradan dönülecektir.

3. sıradaki yine bir Input elemanımyz var, ancak bu sefer TYPE olarak PASSWORD verildiğine dikkat. Bu tip bir Text-Box'ın içine yazdığınız karakterler yerine standart bir karakter, genelde * karakteri (Mac'lerde • - bullet) görülür. Parametre olarak Text-Box'lar

4. sırada 2 adet Radio-Button'ımız var. Radio-Button'lar da Input tipi elemanlardan. Parametre olarak NAME=İsim, VALUE=İçsel_İsim ve CHECKED almakta. NAME'leri aynı olan bütün Radio-Button'lar aynı grupta yer alır, ve kullanıcı bunların arasından sadece bir tanesini seçebilir. VALUE parametresi de CGI scriptine aktarılan bir parametredir, sonradan dönülecektir. CHECKED parametresi ise, başlangıçta grup içinden hangisinin ön-seçilmiş olduğunu belirtir. Birden fazla kullanılmaması gerekir.

5. ve 6. sırada SELECT elemanımız var. Evet, aslında ikisi de aynı eleman, yalnız görüntüleri değişik. Combo-Box şeklinde görülmesinin tek sebebi, görülen eleman sayısının 1 olarak verilmesi. Parametre olarak NAME=İsim, SIZE=Görünen_Eleman_Sayısı ve MULTIPLE alabilir. MULTIPLE parametresi verdiğiniz zaman kullanıcı birden çok elemanı seçebilir. Combo-Box'larda pek kullanılmaz. arasına istediğiniz kadar yerleştirebilirsiniz. OPTION parametre olarak VALUE=İçsel_İsim ve SELECTED alabilir. VALUE, CGI script'ine aktarılan bir değerdir. SELECTED ile de önceden hangi liste elemanlarının seçili olacağını söylersiniz. ve arasına yazdığınız herşey, sayfada önceden yazılmış olarak çıkacaktır. Ayrıca, sadece Netscape Navigator'ın desteklediği WRAP=OFF|SOFT|HARD parametresi vardır. Normalde, yazdığınız yazı, uzun bir satır halinde devam eder. WRAP=SOFT yaptığınızda browser içinde satır sonlarında kelimeler bir alt satıra geçer ancak sunucuya yine de tek bir satır halinde gönderilir. WRAP=HARD yaptığınızda hem browser'da hem de sunucuya giden metin satır sonlarından bölünmüş olacaktır. Varsayılan değer OFF'dur ancak WRAP=SOFT iyi bir seçim olacaktır.

8. sırada Input tipinden bir Check-Box'ımız görülüyor. NAME=İsim, VALUE=Değer ve CHECKED parametrelerini alabiliyor.

Son sırada ise birer SUBMIT ve RESET tipinden Input elemanlarımız var. RESET'le formunuzu FORM'un ACTION kısmında belirtilen adrese yollarsınız. Burada iki tip metod vardır: POST ve GET. GET metodu yeni yüklenecek bir sayfaya parametre olarak gider ve URL'in bir parçasıdır. POST metodu ise tamamen ayrı bir veri akışı olarak gider ve sonucunda yüklenecek sayfa genelde bu parametrelerden bağımsızdır.

Bir formu doldurup SUBMIT düğmesine bastığınızda, sunucuya giden bilgi, POST veya GET metodundan hangisinin kullanıldığına göre değişir ancak genel görünüm şuna benzer:

ismi=Ivır+Zıvır&cinsi=erkek&medhali=müzmin&kafasız=evet

= işaretinin sol tarafında NAME, sağ tarafında VALUE bulunur ve birden fazla alanın gönderilmesi durumunda aralarında & vardır. Yukarıda mailto: linklerinde gördüğümüz gibi POST metodu kullanılırsa da aralarında + işareti bulunacaktır.

`FRAMESET'ler:`

Frameset'ler bir browser penceresi içinde birden çok sayfayı aynı anda görüntülemek için kullanılır. Frameset kullanarak, başka türlü yapılması mümkün olmayan bir çok şeyi yapabilirsiniz, çok sık kullanılan bir örnek olarak, yukarıda (veya solda) bulunan ve hareket etmeyen bir düğme grubundan istediğinize basarak, aşağıda (veya sağda) bulunan çerçeve içinde yeni bir sayfaya yönlenebilirsiniz.

Tipik bir frameset tanımlaması şöyledir:



Frameset denemesi



  
  


<br />    <body text="#333333" bgcolor="#FFFBF0" link="#000099" vlink="#006600" alink="#009999"><br />         <p><br />         Browser'ınız frame'leri desteklemiyor.<br /><br />         <a href="http://home.netscape.com/download/">Netscape Navigator'ı yüklemek için buraya basınız</a><br />    </body><br />

NOT: Yukarıda BODY kısmı olmasına rağmen bir çok frameset tanımlamasında bu blok hiç yoktur.

'le yeni bir frameset'i tanımladık, ama parametresiz hiçbir işe yaramaz. Alabildiği parametreler:

COLS=x|x%|*|x*, x|x%|*|x*....
ROWS=x|x%|*|x*, x|x%|*|x*....
BORDER=x
FRAMESPACING=x

COLS ve ROWS ile frameset'inizi nasıl böleceğinizi belirlersiniz, ve ikisinden birini vermeniz zorunludur. Bölümlemeyi yaparken değerleri pixel cinsinden (x) veya yüzde cinsinden (x%) verebilirsiniz. * işareti ise özel bir anlam taşır. * verdiğiniz zaman, browser önce x veya x% olarak verdiğiniz değerlere bakar ve bunlara gereken boşluğu ayarlar. Daha sonra kalan boşluk ise * işaretiyle belirtilen yerlere ayrılır. Örneğin, ekranımız 800x600 genişliğinde olsun ve biz de kullanmış olalım. Browser en üstteki frame'e 800x10%=80 pixel, bir altındakine 500 pixel ve en alttakine de kalan 800-(80+500)=220 pixel'lik alanı ayırır. * işaretini birden fazla kere kullanabilirsiniz, örneğin aşağıdakilerin hepsi geçerli tanımlamalardır:

Yukarıdaki 1* ve 3* kullandığımız zaman browser, 2. sıradaki 10%'i, 3. sıradaki 500 pixel'i ve 4. sıradaki 10%'i ayırdıktan sonra kalan boşluğu 4 eşit parçaya ayırıp en üstteki frame'e 1, en alttaki frame'e de 3 birimlik yer ayırır.

BORDER parametresiyle frame'ler arasındaki ayıraç çizgisinin kaç pixel olacağını ve FRAMESPACING'le de aralarında kaç pixel kalacağını belirlersiniz.

ikilisiyle de browser'ı frameset'leri desteklemeyen kullanıcılarda görülecek olan metni girebilirsiniz.

NOT: ikilisini vermeden BODY bloğu açarsanız, frameset'iniz yerine bu BODY bloğu görülecektir.

Ayrıca, Netscape Navigator'a özel olarak BORDERCOLOR=Ayraç_Çizgisi_Rengi ve FRAMEBORDER=YES|NO parametrelerini de verebilirsiniz. FRAMEBORDER sanıldığından biraz farklı olarak, aradaki çizginin 3D etkisinin olup olmayacağını verir.

Frameset'ler içiçe gömülebilir, yani bir ikilisi arasında bir tane daha tanımlayabilirsiniz. Örneğin:

  
  
       
       
  
  
       
       
       
  
ENUST.HTML, 100 pixel yükseklik,

TOC.HTML, 150 pixel genişlik

CONTENTS.HTML, 500 pixel yükseklik ve kalan genişlik

SOLALT.HTML, 150 pixel genişlik ve kalan yükseklik ORTAALT.HTML, 200 pixel genişlik ve kalan yükseklik SAGALT.HTML, kalan genişlik ve kalan yükseklik

Gelelim frame'imizi böldükten sonra içlerine konulacak sayfaları tanımlamaya. Bunu da elemanı ile yapıyoruz. Aldığı parametreler:

NAME=Frame'in_İsmi
RESIZE|NORESIZE
SCROLLING=YES|NO|AUTO
MARGINHEIGHT, MARGINWIDTH=x
SRC=Frame'in_URL'i

Bu parametrelerden RESIZE veya NORESIZE ile büyüklüğünün değiştirilip değiştirilemeyeceği bilgisini verirsiniz. SCROLLING ile de frame'in içeriğinin bir ekrana sığmaması halinde browser'ın kenara bir kayma çubuğu ekleyip eklemeyeceğini belirlersiniz, varsayılan AUTO'dur. MARGINHEIGHT ve MARGINWIDTH'leyse frame'lerin kendillerine ayrılan alana yerleştirilirken sol üstten kaçar pixel'lik bir marjin bırakılacağını belirtirsiniz. SRC ile de içine yerleştirilecek dosyanın URL'ini belirtirsiniz, SRC'u belirtmediğiniz zaman browser herhangi bir hata çıkarmayacak, buraya varsayılan renklerde boş bir sayfa koyacaktır. NAME parametresi frame'lerin en önemli parametresi sayılabilir, çünkü frameset'lerde bir frame'in içindeki bir link bir başka frame'in içeriğini değiştirebilir, bunu da NAME parametresini kullanarak yapar. Örneğin tanımlamamız şu olsun:



Frameset denemesi

ve sol.html içinde şöyle bir link'imiz bulunsun: İçindekiler. Bu link'e tıkladığımızda sag.html'in bulunduğu frame'e table_of_contents.html yüklenecektir. Hatırlarsanız, frameset'i olmayan sayfalarda bir link'e tıkladığınız zaman, yeni dosya aynı pencere içinde açılırdı.

NOT: Bu parametreyi kullanarak mükemmel şekilde dolaşılabilecek siteler hazırlayabileceğiniz gibi, gittikçe içiçe açılan frame'lerden oluşan bir siteniz de olabilir!

Ayrıca, TARGET olarak verebileceğiniz bazı önceden-tanımlı isimler vardır, bunlar:

_top: tıklanan link'i bütün frame'lerden çıkarak, en üst seviyede açar.
_parent: tıklanan link'i kendi frameset'indeki bütün frame'leri silerek, o seviyede açar.
_self: tıklanan link'i, link'in bulunduğu frame'in içinde açar.
_blank: tıklanan link'i yeni boş bir pencerede açar.

NOT: TARGET parametresini verdiğiniz bir link'in TARGET'ı gerçekte yoksa, etkisi _blank ile aynı olacaktır, yani link yeni bir pencerede açılacaktır.

`Relative (göreceli) ve Absolute (mutlak) Adreslemelerin Farkları:`

Şu ana kadar verilen link'lerde kimi zaman relative (ör. ../index.html), kimi zaman da absolute (ör. http://www.ulakbim.gov.tr/cgi-bin/anket.cgi) adresleme kullandık Her ikisinin de hem avantajı hem de dezavantajları vardır:

Relative adreslenerek oluşturulan sayfaların bir makineden diğerine taşınması kolaydır, ancak bir üst seviyedeki sayfa taşındığı zaman dağılırlar.
Absolute adreslemede yazılan linkler daha uzundur, ve bakımı daha zordur ancak bazı dosyaların mutlaka sunucudan yüklenmesini istiyorsanız (bir kullanıcının sayfanın bir kopyasını kendi makinesine indirmesi durumunda) kesin sonuç verir.

İkisi arasındaki farkları bilerek hazırlanan bir sitede normalde relative ve absolute adresleme beraber kullanılır, ve relative adreslerin sayısı genelde daha çok olur. İyi bir sitede yapılabilecek bir düzenleme, bütünlüğünün bozulmaması gereken "blok" sayfalarda, relative adresleme kullanmak, ve her yüklendiğinde değişen sayfalara da absolute link vermektir, örneğin saatbaşı değişen istatistikler gibi.

Ödev Ara

Ödev Ara