OSİLOSKOP

OSİLOSKOP

Osiloskop, elektrik ölçümlerinde geniş çapta kullanılan elektronik bir aygıttır.Osiloskobun ana elemanı aşağıdaki şekilde gösterilen katot ışınları tübüdür(KIT).Bu tüp, radar sistemleri, televizyon alıcıları, bilgisayarlar gibi uygulamalarda elektronik bilginin ekranda görüntülenmesinde kullanılmaktadır.KIT, içinde, elektronların elektrik alanıyla hızlandırıldıkları ve saptırıldıkları havası boşaltılmış bir tüptür.
Elektron demeti, tübün boyun kısmında bulunan elektron tabancası denilen bir mekanizmayla üretilirler. Aşağıdaki şekilde de gösterilen mekanizma, bir ısıtıcı (I), bir katot (K) ve artı yüklü bir anottan oluşur.Isıtıcıya verilen elektrik akımı ısıtıcıyı, o da katodu ısıtarak sıcaklığını yükseltir.Katodun sıcaklığı elektronları dışarıya salacak kadar yükselir elektron tabancasında elektron demetini odaklayan ve anoda ulaşan elektron sayısını denetleyen eleman bulunmaktadır.Anodun ortasında, elektronların anoda çarpmadan geçebilecek bir delik bulunur.Bu elektronlar kendi başlarına bırakıldıklarında



KIT’nin ekrana çarpıncaya kadar dosdoğru bir yol izler.Tüpün ön tarafındaki ekran, elektronlarla dövüldüğünde görünür ışık saçan bir madde ile kaplanmıştır.Böylece KIT ekranında görünür ışık beneği oluşur.
Tüpün boyun kısmında birbirine dik olarak yerleştirilmiş iki levha takımıyla elektronlar çeşitli doğrultularda saptırılırlar.Saptırma levhalarının nasıl çalıştığını anlamak için önce yukarıdaki şeklin a) kısmındaki yatay saptırıcı levhaları göz önüne alalım.Levhalardan birinde artı, diğerinde eksi yük bulunmak üzere levhalardaki yük miktarını değiştirmek ve kontrol etmek için dış elektrik devreleri kullanılır.Levhalar üzerindeki yük artınca, levhalar arasındaki elektrik alanı şiddetlenerek elektron demetinin doğru yolundan sapmasına neden olur.Tüpün ekran yüzeyi hafifçe fosforlanmış olduğundan ekrana çarpan elektron demeti bir noktadan başka bir noktaya geçtiğinde ışıldama kısa bir süre devam eder.Yatay levhalardaki yükün yavaşça artırılması, elektron demetinin merkezden ekran kenarına doğru yavaş yavaş kaymasına neden olur.Fosfor ışıldamasından dolayı ekranda ışıklı nokta hareketi yerine ekran boyunca uzayan yatay bir çizgi görülür.Bu yatay çizgi cismi hızla tekrarlatarak ekranda korunabilir.
Düşey saptırıcı levhalar, yatay saptırıcı levhalarla aynı tarzda çalışır.Tek farkları dış kontrol devreleriyle levhalardaki yükün değişmesinin tüp ekranında düşey bir çizgi oluşturmasıdır.Uygulamada yatay ve düşey saptırıcı levhalar birlikte kullanılır.Osiloskobun görsel bilgiyi nasıl görüntülediğini görmek için, bir ses çatalından çıkan ses dalgasını ekranda nasıl gözleyebileceğimizi inceleyelim.Bu amaçla yatay levhalardaki yük, demet ekranı sabit hızla tarayacak biçimde değiştirilir.Sonra ses çatalıyla bir mikrofona ses verilir. Mikrofon ses işaretini elektrik işaretine dönüştürür.Bunlarda düşey levhalara uygulanır.Yatay ve düşey levhaların bir arada etkimesiyle demet yatay tarama yaparken aynı zamanda aşağı yukarı sapar.Buradaki düşey hareket ses çatalının işaretine karşılık gelir.Böylece aşağıdaki desen oluşur.